डिजिटल डिटक्स: वाईफाई अफ, जिन्दगी अन

हामीसँगै भाग १३

अनावश्यक नोटिफिकेसनहरू बन्द गर्नुहोस्। यसले तपाईंको ध्यान भङ्ग हुनबाट बचाउँछ।

रमेश अर्याल शनिबार, भदौ १४, २०८२

आधुनिकताको पर्याय बनेको डिजिटल प्रविधिले हाम्रो जीवनलाई सहज र गतिशील बनाएको छ। सूचनाको महासागरदेखि मनोरञ्जनको असीमित भण्डारसम्म, हामी सबै एक क्लिकको दूरीमा छौँ। तर, यही डिजिटल संसारको लतले हामीलाई वास्तविक जीवन र सम्बन्धहरूबाट टाढा त बनाइरहेको छैन? यसै प्रश्नको जवाफ खोज्दै आज हामी डिजिटल डिटक्स: Wi-Fi अफ, जिन्दगी अन शिर्षकमा चर्चा गर्दैछौँ।

डिजिटल लतको चक्रव्यूह

के तपाईंले कहिल्यै सोच्नुभएको छ, तपाईं आफ्नो मोबाइलमा दैनिक कति समय बिताउनुहुन्छ? विभिन्न अध्ययन अनुसन्धानले देखाएका छ्न- नेपालका इन्टरनेट प्रयोगकर्ताहरूले दैनिक ५ घण्टाभन्दा बढी समय सामाजिक सञ्जालमा बिताउँछन्। यो तथ्याङ्कले हाम्रो जीवनको ठूलो हिस्सा डिजिटल स्क्रिनमा बितिरहेको देखाउँछ।

आज हामी सबैको हातमा स्मार्टफोन छ। बिहान उठ्नेबित्तिकै सामाजिक सञ्जालको फिड स्क्रोल गर्नेदेखि राति सुत्ने बेलासम्म युट्युब हेर्ने हाम्रो दिनचर्या बनेको छ। अनलाइन कक्षा, अफिसको काम, बैंकिङ कारोबार, किनमेल—सबै डिजिटल माध्यमबाटै हुन्छ। यो सजिलो त छ, तर यसले हामीलाई एक अदृश्य जालमा फसाएको छ।

मनो परामर्शदाताका अनुसार, अत्यधिक स्क्रिन टाइमले मानसिक स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पार्छ। तनाव, चिन्ता, अनिद्रा र एक्लोपनको समस्या बढ्दो छ।

मानिसहरूले वास्तविक कुराकानी र सम्बन्धलाई भन्दा 'लाइक' र 'कमेन्ट' मा आफ्नो सन्तुष्टि खोज्न थालेका छन्। परिवारसँग डिनरमा हुँदा पनि सबैको ध्यान मोबाइलमा हुन्छ। साथीभाइको जमघटमा पनि सबै आ-आफ्नो फोनमा व्यस्त देखिन्छन्। यसले आपसी समझदारी र भावनात्मक सम्बन्धलाई कमजोर बनाउँदै लगेको छ।

समाधान: डिजिटल डिटक्स

डिजिटल डिटक्स भनेको डिजिटल उपकरणहरूबाट केही समयका लागि पूर्णतया टाढा रहनु हो। यो कुनै क्रान्तिकारी कदम होइन, बरु आफैँलाई र आफ्नो वरिपरिको संसारलाई फेरि एक पटक नजिकबाट नियाल्ने एउटा अवसर हो। यसले हाम्रो मन र मस्तिष्कलाई आराम दिन्छ, जसले गर्दा हामी थप रचनात्मक र एकाग्र बन्न सक्छौँ।

यसका केही सरल उपायहरू यहाँ उल्लेख गरिएका छन्:

निश्चित समय निर्धारण: दिनको केही समय वा हप्तामा एक दिन 'डिजिटल फ्री' घोषणा गर्नुहोस्। त्यो समयमा कुनै पनि डिजिटल उपकरण प्रयोग नगर्नुहोस्।
सूचना व्यवस्थापन: अनावश्यक नोटिफिकेसनहरू बन्द गर्नुहोस्। यसले तपाईंको ध्यान भङ्ग हुनबाट बचाउँछ र तपाईंलाई काममा एकाग्र हुन मद्दत गर्छ।
प्रकृतिको सानिध्यमा: मोबाइल बन्द गरेर बाहिर घुम्न जानुहोस्। बगैँचामा बस्नुहोस्, हिँड्न जानुहोस् वा ट्रेकिङ गर्नुहोस्। प्रकृतिको नजिक रहँदा तपाईंले मानसिक शान्ति पाउनुहुनेछ।
शौकहरू पुनर्जीवित गर्नुहोस्: तपाईंलाई मन पर्ने पुराना शौकहरू जस्तै किताब पढ्ने, चित्र बनाउने, संगीत सुन्ने वा केही नयाँ कुरा सिक्ने काम गर्नुहोस्। यसले तपाईंको खाली समयको सदुपयोग गर्छ।
मानिसहरूसँग जोडिनुहोस्: परिवार र साथीभाइसँग समय बिताउनुहोस्। उनीहरूसँग गफ गर्नुहोस्, खेल खेल्नुहोस् वा सँगै खाना पकाउनुहोस्। यसले तपाईंको सम्बन्धलाई अझ मजबुत बनाउँछ।

Wi-Fi अफ, जिन्दगी अन

डिजिटल डिटक्सको अर्थ डिजिटल प्रविधिलाई पूर्ण रूपमा त्याग्नु होइन। यसको उद्देश्य त यसलाई सही तरिकाले प्रयोग गर्ने सन्तुलन कायम गर्नु हो। हामीले बुझ्नुपर्छ कि प्रविधि हाम्रो जीवनलाई सहयोग गर्नका लागि बनेको हो, नियन्त्रण गर्नका लागि होइन।

वास्तविक खुशी 'भर्चुअल' संसारमा पाइने 'लाइक' मा होइन, बरु परिवारसँग हाँस्दा, साथीभाइसँग गफ गर्दा र प्रकृतिको सुन्दरतामा हराउँदा पाइन्छ। त्यसैले, कहिलेकाहीँ Wi-Fi अफ गरेर आफ्नो जीवनलाई 'अन' गर्ने साहस गरौँ। किनकि, Wi-Fi नहुँदा पनि जीवनको गति रोकिँदैन, बरु यो अझै जीवन्त र अर्थपूर्ण बन्छ।

आजको यो लेख पढेपछि तपाईंलाई पनि केही समय डिजिटल संसारबाट टाढा रहेर आफ्नो जीवनलाई नजिकबाट नियाल्न मन लागेको हुन सक्छ। केही समय Wi-Fi अफ गरेर हेर्नुहोस्, तपाईंले पाउनुहुने सुख र शान्ति कुनै पनि भर्चुअल संसारले दिन सक्दैन।

*लेखक अर्याल पेशागत रूपमा संचारकर्मी तथा अनुभवी भाषणकला प्रशिक्षक हुनुहुन्छ । हामी सँगै भाग १४ औं अंकमा अर्काे साता 'टोलका गफदेखि अपार्टमेन्टका मौनतासम्म: शहरमा हराएको गाउँ' प्रकाशन हुने छ। [email protected]

र याे पनि पढाैं: